Paragraaf 2: Duurzaamheid

Spoor Hernieuwbare energie en energieoplossingen

Om aan de doelen van de ‘Routekaart Groningen CO₂-neutraal 2035’ te voldoen zetten we in op hernieuwbare energie. Verder kijken we naar energieoplossingen die bijdragen aan onze doelen. Dit spoor valt uiteen in zon, wind, biomassa, waterstof en Making City.

Relevante ontwikkelingen

Zon
De gemeente Groningen heeft al jaren een proactief zonnepanelenbeleid. In 2021 zijn de beleidskaders Zon op Daken en Zonneparken vastgesteld. Daarin is vastgelegd dat voor de invulling van de ambitie voor hernieuwbare energieproductie, met de huidige stand van zaken, ten minste voor 950 MWp aan zonnepanelen binnen de gemeentegrenzen in 2035 moeten zijn geïnstalleerd. Dat komt overeen met ongeveer 2,1 miljoen zonnepanelen. Die zonnepanelen worden bij voorkeur geplaatst op daken. Niet elk dak is geschikt voor zonnepanelen. 450MWp op daken en boven parkeerterreinen in 2035 is haalbaar. Dat betekent dat de overige 500MWp in zonneparken gerealiseerd moet worden.

Tot en met 2021 lag het jaarlijks aantal geïnstalleerde zonnepanelen hoger dan de ambitie. Door de hoge energieprijzen installeerden in 2022 een wederom een groter aantal huishoudens zonnepanelen op hun woningen. Over heel 2023 is een recordaantal zonnepanelen geplaatst op daken. Door het openen van de twee zonneparken op Roodehaan is het opgesteld vermogen in zonneparken in de gemeente eveneens toegenomen. De groei van zonnepanelen op woonhuizen is in de tweede helft van 2023 wat afgevlakt vanwege negatieve vraaginvloeden, waaronder terugleverheffingen, een lagere stroomprijs en onzekerheid over de salderingsregeling.

De groei van het aantal zonnepanelen is sterk afhankelijk van nationaal beleid en autonome ontwikkelingen. De invloed van de gemeente is beperkt. Op nationaal en regionaal niveau (provincie en de RES) lobbyen wij voor stimulerende maatregelen en regelgeving. Met ons Programma Groningen Stroomt Door nemen we samen met de netbeheerder Enexis en de bedrijvenverenigingen belemmeringen van de netcongestie weg. Waar we wel invloed op hebben grijpen we in. Zo ontwikkelen we zelf de zonneparken Meerstad-Noord en Westpoort, waarbij sociaal eigenaarschap in combinatie met betrokkenheid van de directe omgeving het leidend principe is. Voor zonnepark Meerstad-Noord wordt in 2024 naar verwachting het bestemmingsplan vastgesteld. In 2024 wordt het zonnepark Fledderbosch in Garmerwolde in gebruik genomen. Met een vermogen van 102MWp wordt hier een forse stap gezet. Wanneer daar in de toekomst zonnepark Meerstad-Noord met ruim 200MWp bij komt, wordt een zeer grote stap gezet in het totaal opgestelde vermogen aan hernieuwbare energie.  Daarnaast voorzien wij onze eigen gebouwen en scholen van zonnedaken en werken we aan de realisatie van zonnecarports boven grote parkeerterreinen, zoals de P+R terreinen.

Stand van zaken lokale zonneparkinitiatieven

Vanaf november 2021 t/m februari 2023 hebben vijf initiatiefnemers hun ideeën voor een lokaal zonnepark kenbaar gemaakt aan de gemeente. Eén initiatief kon niet doorgaan vanwege een andere ruimtereservering op het betreffende perceel. Een tweede initiatief kon niet doorgaan omdat de grondeigenaar geen medewerking wilde verlenen. Bij de drie overige initiatieven wordt de haalbaarheid verkend. Vanwege afspraken met initiatiefnemers over de vertrouwelijkheid kunnen wij in dit stadium (nog) geen uitspraken doen over de locaties en de identiteit van de initiatiefnemers. In 2023 zijn wij tevens gestart met de verkenning naar de ontwikkeling en exploitatie van zonnecarports boven openbare (gemeentelijke) parkeerterreinen. Drie energiecoöperaties hebben inmiddels interesse geuit in het exploiteren van zonnecarports boven openbare (gemeentelijke) parkeerterreinen. We onderzoeken de juiste vorm voor exploitatie en zoeken daarbij de samenwerking met energiecoöperaties.

Netcongestie
Na invoedingscongestie is inmiddels ook afnamecongestie in 2023 nagenoeg in de gehele gemeente een feit. De problematiek die hieruit ontstaat dreigt een rem te worden op onze economie, woningbouw en verduurzaming. Zo kunnen bedrijven zich moeilijk vestigen, uitbreiden of verduurzamen, is het uitdagend om nieuwe grotere voorzieningen behorend bij woningbouw te realiseren en kunnen ‘zon-op-dak-projecten’ en zonneparken niet aangesloten worden. Op enkele lokale uitzonderingen na is de netcapaciteit in woonwijken naar verwachting tot 2026 genoeg en kan de groei van zonnepanelen en warmtepompen aan. De verwachting is dat dit na 2026 een probleem kan worden naarmate er meer warmtepompen en elektrische auto’s komen.

Schaarste in de invoedings- en afnamecapaciteit zijn problemen die elkaar bij een gebiedsgerichte aanpak kunnen (ver)helpen en daarmee verminderen. Op initiatief van de gemeente is Groningen Stroomt Door (GSD) opgericht. Dit is een samenwerkingsverband tussen Enexis, Gemeente Groningen, Entrance en het Groninger bedrijfsleven die voorgenoemde problematiek te lijf wil gaan. In 2023 is de opstartfase van GSD doorlopen en wordt inhoudelijk gewerkt aan inzicht en maatregelen. Daarbij lag de eerste focus op het pilotproject Westpoort en zijn de resultaten 27 februari 2024 aan de deelnemende bedrijven gepresenteerd. Er is geen acuut probleem op Westpoort, maar zal wel in de komende jaren ontstaan. De grote uitdaging is nu om oplossingen op tijd in gang te zetten terwijl er nog (net) geen economisch draagvlak voor is. Dat is de vervolgdiscussie die nu met de bedrijven loopt. Als gemeente willen we het gebied voorop laten lopen, maar niet alle bedrijven zijn bereid hier financieel aan bij te dragen. Het Gebied Corpus den Hoorn is begin 2024 opgestart en we verwachten in juli de eerste resultaten. Verder staat bedrijventerrein de Hoogte in de startblokken.

Wind
Sinds het vaststellen van het windbeleid (Windkracht Groningen en 10 Windregels Ten Boer) is op basis van een uitvoerige verkenning in afstemming met een klankbordgroep een zoekgebied voor de opwek van windenergie binnen onze gemeentegrenzen geïdentificeerd, waarbij de vergunningsbevoegdheid grotendeels naar de gemeente is gedelegeerd. Dit zoekgebied betreft Roodehaan waar nu 6 x 2,5 MW windmolens in lijnopstelling zijn geprojecteerd. Een aantal inwoners van dit gebied hebben zich daarbij verenigd in de energiecoöperatie MDEC. MDEC en gemeente zijn in gesprek over een samenwerking op ontwikkeling en exploitatie van een eventueel windpark in dit zoekgebied; Windpark Roodehaan.

Halverwege 2021 heeft de Raad van State gesteld dat de AMvB voor windparken (regels voor geluid, slagschaduw en externe veiligheid) niet op de juiste manier tot stand is gekomen en niet meer gehanteerd mag worden. Ook staat in het regeerakkoord dat er een heldere afstandsnorm wordt vastgesteld tussen windturbines en woningen. Dit wordt nu gezamenlijk uitgewerkt en leidt naar verwachting in de loop van 2024 tot nieuwe milieuregels. Dit kan bepalend zijn voor het ontwerp van windpark Roodehaan. We richten ons de komende tijd op verdere uitwerking van de samenwerking met MDEC, in afwachting van de nieuwe milieuregels.

Participatiekader voor zonne- en windparken

In 2023 is het participatiekader voor zonne- en windparken vastgesteld nadat we de gemeenteraad gevraagd hebben om wensen en bedenkingen. In de voorbereiding van dit kader hebben we diverse partijen betrokken. Vervolgens heeft het ontwerpparticipatiekader in de zomer van 2023 ter inzage gelegen. In een nota van antwoord hebben we laten zien welke zienswijzen tot aanpassingen van het ontwerp hebben geleid.

Biomassa
Binnen het energieprogramma is ‘biobased economy’ een wat smaller spoor als dit strikt op de energietransitie wordt betrokken. Een aantal innovaties die in Groningen plaatsvinden zijn echter wel degelijk relevant voor de toekomstige energievoorziening. In Groningen ‘groengashoofstad’ worden door verschillende partijen grote hoeveelheden groen gas geproduceerd uit organische reststromen en vaak is energieproductie de eerste stap in het benutten van organische restproductie en leidt deze toepassing regelmatig tot hoogwaardiger toepassingen. Er is een sterke verwantschap tussen biobased en circulaire economie. Voor de begroting 2024 hebben we het spoor circulaire economie opgenomen, waarvan ‘biobased economy’ een onderdeel is geworden.

Projecten 2023

• De uitvoeringsagenda Groningen Circulair is geactualiseerd
• Diverse onderdelen uit de uitvoeringsagenda Groningen Circulair zijn opgestart;
• Een belangrijk deel van de biomassa die vrijkomt uit het beheer van de gemeente wordt omgezet in energie en compost, we hanteren hierbij de waardepiramide dus we gaan voor de meest hoogwaardige benutting van biomassa;
• Ons afvalbeleid is erop gericht zoveel mogelijk deelstromen uit huishoudelijk afval in te zetten als bruikbare grondstof;
• We zijn met onze routekaartpartners actief bezig met het vergroten van de groengas productie;
• Samen met onze afvalverwerker Omrin zijn we gestart met de voorbereiding van een biomassaverwerkingsinstalatie op het terrein van ARCG waar compost en groen gas geproduceerd gaan worden
• Het zonthermiepark Dorkwerd zorgt ervoor dat de ooit gedachte biomassacentrale op Zernike overbodig is geworden en dus niet gebouwd gaat worden.

Waterstof
Als Hydrogen Valley speelt de regio Groningen een sleutelrol in de toepassing van waterstof in mobiliteit, klimaattransitie en economische ontwikkeling. De gemeente Groningen is betrokken bij verschillende regionale, nationale en Europese waterstofprojecten en -initiatieven.

We hebben een actieve rol in verschillende Europese waterstofprojecten. We doen hiermee vooral op het gebied van mobiliteit nuttige ervaring op. Zo hebben we een deel van ons wagenpark inmiddels met inzet van waterstof emissievrij kunnen maken. Hiermee dragen we ook bij aan kennisontwikkeling en innovaties in onze regio. Groene waterstof is op korte termijn onvoldoende voorradig om een rol van betekenis te spelen in het aardgasvrij maken van de gebouwen in onze gemeente in de periode tot 2035.

• Europees project HEAVENN (uit de Horizon 2020 regeling) is inmiddels in volle gang. Met ongeveer 30 partners, met name uit de regio, werken we aan de ontwikkeling van de waterstofeconomie in Noord-Nederland. Gemeente Groningen maakt deel uit van het mobiliteitscluster en breidt het gemeentelijk wagenpark uit door middel van het HEAVENN-project met waterstofvuilniswagens.
• Als gemeente nemen we tevens deel aan het Interreg North Sea project Hytrec2. Dit project hebben we na 7 jaar Europese samenwerking in 2023 succesvol afgesloten. Onze bijdrage in dit project bestaat onder andere uit 2 waterstof personenwagens, 2 waterstof busjes, 2 waterstof vuilniswagens en een buffercontainer voor waterstof.
• Daarnaast hebben we in 2023 het Interreg North West Europe Hector project afgesloten. Binnen dit project zijn we gestart met de aanschaf van een waterstofvuilniswagen, welke later geleverd zal worden. Ook hebben we onze werkplaats waterstof-proof gemaakt.
• Ook zijn we partner in het Europese Revive project uit de Horizon 2020 regeling. Binnen dit project ontwikkelen we 3 waterstofvuilniswagens en doen we onderzoek naar het functioneren van de techniek in deze wagens. In 2023 zijn twee wagens geleverd en hebben we waterstoftrainingen voor onze medewerkers georganiseerd.
• De gemeente Groningen is in 2023 lid geworden van een wereldwijd netwerk van energiesteden: het World Energy Cities Partnership (WECP). In het WECP kan maar één Nederlandse stad plaatsnemen en dat is Groningen geworden. Met het lidmaatschap wil de gemeente kennis uitwisselen en samenwerken met de andere steden die lid zijn van het netwerk. Ook Groningse bedrijven en kennisinstellingen krijgen toegang tot dit netwerk. De rol van waterstof in de Groningse energietransitie is een belangrijke factor voor kennisuitwisseling, onder andere met de leden van het WECP rondom de Noordzee waardoor we ook dat netwerk weer versterken.
• Een deel van ons wagenpark is omgebouwd naar waterstof. Hiermee is ons wagenpark verder verduurzaamd. Vanwege de invoering van de zero-emissiezone in 2025 ligt de focus op transport naar de binnenstad.

Making City
Sinds eind 2018 doet de gemeente Groningen mee aan het Europese Lighthouse project Making City. Sterker, Gemeente Groningen is een Lighthouse City; een voorbeeldstad in Europa waar talloze innovaties in de praktijk getest worden. In dit uitdagende traject werkt de Gemeente Groningen samen met TNO, New Energy Coalition, Nijestee, Waarborg Mediacentrale, Hanzehogeschool, RUG, Grunneger Power, CGI Nederland, Sustainable Buildings en WarmteStad met als doel om twee geselecteerde wijken in de stad ‘energiepositief’ te maken. Deze districten worden PED (Positive Energy District) genoemd. Voor Groningen is er een PED Noord (Zernike en Paddepoel) en een PED Zuid (Europapark) geselecteerd.
Er is ook een video gepubliceerd waarin de rol van Groningen in het project en de twee projectdemo's worden uitgelegd.

In het jaar 2023 is het zonnevoetpad op het Europapark gerealiseerd, is er gewerkt aan een vergister op het Zerniketerrein en zijn er op twee flats van Nijestee gevelpanelen geïnstalleerd. Het jaar 2024 is een afrondend jaar voor Making City. Dit jaar wordt vooral gebruikt voor de monitoring van de innovaties en gebouwen die meedoen binnen de twee PED’s en de evaluatie daarvan. Ook kijken we dit jaar terug op onze (Groningse) bijdrage binnen dit grote Europese project. Dit doen we met een Innovation Camp in juni 2024. Alle bereikte resultaten, onderzoeksprojecten en ‘lessons learned’ worden dan gepresenteerd.

Resultaten en activiteiten